We hebben het vaak over gelijkheid op het gebied van beloning, de arbeidsmarkt en rechten. Maar hoe zit het met het recht op rust? Slapen is een fysiologische noodzaak, maar historisch gezien is de slaap van vrouwen altijd onderhevig geweest aan maatschappelijke verwachtingen en een door mannen gedomineerde inrichting.
Vrouwen zijn van huisvrouwen naar carrièrevrouwen gegaan, maar tegelijkertijd hebben we nog steeds te maken met allerlei problemen, van de verstoorde nachten van het moederschap tot de slaapproblemen van de menopauze. Met andere woorden: de slaap van vrouwen wordt beïnvloed en bedreigd door zowel biologie als sociale structuren.
Tegenwoordig slapen vrouwen gemiddeld minder dan mannen, terwijl vrouwen vaker last hebben van slaapstoornissen en de kwaliteit van hun slaap verandert naarmate ze ouder worden. Toch is slaap geen onderdeel van het gelijkheidsdebat.
Laten we eens kijken waarom de slaap van vrouwen nog steeds een onzichtbare strijd is en wat we kunnen doen om dit te veranderen.
- Van huisvrouw tot carrièrevrouw – Vrouwen slapen minder dan mannen
100 jaar geleden waren vrouwen voornamelijk verantwoordelijk voor het huishouden en de opvoeding van de kinderen. Tegenwoordig zijn het nog steeds vrouwen die de hoofdverantwoordelijkheid dragen voor het huishouden* – maar dan gecombineerd met een carrière.
Onderzoek toont aan dat vrouwen tegenwoordig:
- Minder slapen dan mannen, ondanks het feit dat vrouwen biologisch gezien meer slaap nodig hebben dan mannen**.
- Vaker 's nachts wakker worden.
- Mentale to-do-lijstjes combineren met verantwoordelijkheden op het werk en thuis (in de volksmond 'de mentale belasting' genoemd).
Als vrouwen vroeg opstaan om het gezin de deur uit te krijgen, een hele dag werken en dan ook nog het huishouden, de kinderen en relaties moeten regelen, is het geen wonder dat slapen vaak een lage prioriteit heeft.
- Nachtelijke zorgen – Waarom vrouwen vaker last hebben van slapeloosheid
Vrouwen hebben 40% meer kans om slaapstoornissen te ontwikkelen dan mannen. Waarom?
- Mentale belasting en stress: vrouwen hebben 's nachts vaker de neiging om te piekeren (ook wel 'de mentale belasting' genoemd).
- Hormonale schommelingen: progesteron en oestrogeen beïnvloeden de slaap gedurende de hele cyclus van een vrouw.
- Vaker wakker worden: vrouwen worden sneller wakker, vooral als ze kinderen hebben, waardoor ze niet diep kunnen slapen.
Slaapstoornissen zoals slapeloosheid, rusteloosheid en 's nachts wakker worden komen vaker voor bij vrouwen, waardoor het voor vrouwen moeilijker is om voldoende en fundamenteel noodzakelijke rust te krijgen.
- Slaap en het onzichtbare werk – Waarom vrouwen meer uitgeput zijn
Hoewel de gendergelijkheid is toegenomen, besteden vrouwen nog steeds meer tijd aan huishoudelijk werk en zorgtaken dan mannen.
- Vrouwen werken elke dag een uur meer thuis dan mannen, wat neerkomt op negen weken onbetaald fulltime werk per jaar. Geschat wordt dat vrouwen gemiddeld drie uur en 28 minuten per dag aan huishoudelijk werk besteden.
- Veel vrouwen geven prioriteit aan de behoeften van hun gezin boven hun eigen slaapbehoeften.
- Het fenomeen van de ‘tweede dienst’ houdt in dat vrouwen na thuiskomst van hun werk een nieuwe werkdag thuis beginnen.
Het resultaat? Mentale spanning en slaaptekort.
- Het slaaptekort van het moederschap – Een probleem dat jaren aanhoudt
Moeders slapen nog enkele jaren na de geboorte gefragmenteerd, terwijl de slaappatronen van vaders vaak stabiel blijven.
- Vrouwen worden 's nachts tot drie keer vaker wakker dan vaders, vooral als ze borstvoeding geven.
- ‘Moederlijke waakzaamheid’ betekent dat moeders biologisch hyperaandachtig blijven voor de behoeften van hun kind.
- Slaapgebrek bij moeders kan tot zes jaar na de geboorte aanhouden.
Terwijl mannen vaak kort na de geboorte van hun kind hun slaapritme weer terugkrijgen, hebben veel vrouwen nog jarenlang last van een verstoorde slaap, wat gevolgen heeft voor hun geestelijke en lichamelijke gezondheid.
- Hormonale veranderingen en slaap – de over het hoofd geziene factor
De menstruatiecyclus van vrouwen heeft invloed op de slaapkwaliteit gedurende de maand, jaar na jaar. Vrouwen hebben 30 tot 40 jaar last van hun cyclus. Daarna volgt de menopauze, die gemiddeld één tot zeven jaar duurt.
Tijdens de maandelijkse cyclus van een vrouw hebben de volgende hormonale veranderingen invloed op de slaap:
- Menstruatie: menstruatiepijn, krampen en ongemak bij maandverband/andere opvangmethoden zorgen ervoor dat veel vrouwen minder goed slapen tijdens hun menstruatie***. De menstruatiefase duurt meestal één tot zeven dagen.
- De folliculaire fase: het oestrogeengehalte stijgt en tijdens deze fase is de slaapkwaliteit het beste. Deze fase vindt direct na de menstruatie plaats en duurt ongeveer zeven dagen.
- Ovulatie: sommige mensen ervaren krampen die verband houden met de ovulatie, wat van invloed kan zijn op de slaap. De eisprong duurt één dag.
- De luteale fase: het progesterongehalte stijgt, wat kan leiden tot meer nachtelijk ontwaken en een gevoel van onrust in het lichaam. Deze fase duurt ongeveer vijf dagen.
- De premenstruele fase: lagere oestrogeen- en serotoninespiegels kunnen leiden tot slechte slaap en slapeloosheid. Ook toenemende PMS-krampen kunnen de slaap verstoren. Sommigen ervaren geen ongemak tijdens deze fase, terwijl anderen juist ongemak ervaren tijdens de ovulatie.
Kortom: vrouwen die veel last hebben van hun cyclus, kunnen merken dat hun slaap tot wel 21 dagen van een cyclus van 28 dagen negatief wordt beïnvloed. In de moderne maatschappij wordt van vrouwen echter verwacht dat ze zich elke dag hetzelfde gedragen, ongeacht hun menstruatiecyclus. Maar wat als we ons in plaats daarvan zouden aanpassen aan het natuurlijke hormoonritme van vrouwen?
- De toekomst van de slaap van vrouwen – wanneer wordt rust een prioriteit?
Slapen is geen luxe, maar een fundamenteel mensenrecht.
- De slaapbehoeften van vrouwen moeten serieus worden genomen, zowel op het werk als thuis.
- We moeten de hormonale slaapritmes van vrouwen erkennen, respecteren en ons daaraan aanpassen.
- De waarde van slaap moet worden meegenomen in het debat over gendergelijkheid.
Vrouw, vecht voor je slaap. En een fijne Internationale Vrouwendag.
*Uit een rapport van de Rockwool Foundation uit 2018 blijkt dat vrouwen de meeste tijd besteden aan huishoudelijke taken. Precies drie uur en 28 minuten op een gemiddelde dag van de week, terwijl mannen er twee uur en 34 minuten aan besteedden.
